دستاورد با سرمايه ها و امکانات در اختيار يک فرد رابطه تنگاتنگ دارند. سود و زيان دستاورد با توجه به امکاناتي که فرد در اختيار داشته سنجيده مي شود. از اين رو پاسخ را بايد در معادله امکانات و دستاوردها، و مناسبات ميان آنها جستجو کرد. اما امکانات ما کدامند؟ ما امکانات مختلفي داريم که براي کسب دستاورد مهم هستند.

در اين باره مي توان به امکانات فردي مانند نيروها و قواي دروني و بيروني انسان(: شنوايي، بينايي، سلامتي، تفکر و…)،

سرمايه هاي مادي، امکانات معنوي (: انزال کتب، ارسال رسل، ايمان و ارتباط با خدا، و…)

و سرمايه هاي اجتماعي (: اعتبار اجتماعي، خانواده، دوست، والدين، فاميل و…) اشاره کرد.

همه اين ها و امور ديگري از اين دست، همه سرمايه اي براي موفقيت انسان بشمار مي‌روند، اما مهم اين است که اين امکانات را بدون زمان نمي توان محاسبه نمود. واقعيت اين است که زمان نيز يک «سرمايه و امکان» بزرگ و حياتي در زندگي است که پيوسته در حال گذر و نابودي است. هر انساني مقدار محدودي از اين سرمايه را در اختيار دارد که زمينه را براي کسب دستاورد به وجود مي آورد.

نکته مهم و اساسي در تحليل اين حديث اين است که آن امکانات، در اين سرمايه معنا مي يابد و لذا هر کدام از آنها در يک قطعه زمان، يک امکان به وجود مي آيند. اين بدان معناست که مثلاً نعمت سلامتي يا توان جسماني، در فرضاٌ ده قطعه زماني، ده امکان و ده سرمايه بشمار مي رود، نه يک سرمايه و امکان.

بنا بر اين، اگر فرد در هر قطعه زمان، دستاوردي را کسب کند، سود کرده است و اگر دستاوردي کسب نکند، سرمايه اي را از دست داده و چيزي به دست نياورده است. اين وضعيت را حضرت، خسارت دانسته اند.

از تحليل اين بحث مي توان نتيجه گرفت که معادله ارزيابي موفقيت، مبتني است بر «تقسيم دستاورد بر امکانات» و امکان يعني ضرب سرمايه هاي فردي، معنوي، مادي و اجتماعي در زمان.

به نظر مي رسد اين، زير بناي عقلاني سخن حضرت باشد. بر اساس اين منطق است که مي‌توان گفت تساوي در دو مقطع زماني، مساوي با خسارت است؛ چون فرد در زمان دوم هيچ سودي نبرده و اين يعني زيان. همچنين بدتر شدن وضع او در دو مقطع زماني، فراخسارت است که از آن به نفرين ياد شده است؛ چون از آنچه که داشته نيز عقب تر رفته است.

عباس پسنديده،سايت دارالحديث