يک رفع اتهام ضروري و تعريفي مقدماتي
شايد در وهله نخست وقتي با عبارت تفکر نقادانه مواجه مي شويم معناي واژه نقد و انتقاد کردن به ذهن مان خطور کند که معناي منفي آن عيب جويي کردن و معناي مثبت آن جدا کردن سره از ناسره (خوب از بد) است، اما تفکر نقادانه ربط چنداني به معناهاي بالا ندارد. تعريف خيلي مختصرش اين است که تفکر نقادانه مهارتي است براي انديشيدن به شيوه اي شفاف و عاقلانه به منظور انجام عملي يا بررسي عقيده اي يا اتخاذ تصميمي. واقعيت اين است که فکر کردن مهارتي است آموختني و به تمرين نياز دارد. تفکر نقادانه ابزاري است براي درست فکر کردن. در واقع تفکر نقادانه با تاکيد بر استدلال گرايي به دنبال بالا بردن سطح عقلانيت در جامعه است. کسي که مهارت تفکر نقادانه را آموخته و تمرين کرده است، در امور زير تواناست.

- با ساختار استدلال آشناست و مي تواند اجزاي مختلف استدلال اعم از پيش فرض يا مقدمه و نتايج را تشخيص دهد.
- مي تواند نقاط قوت و ضعف يک استدلال را ارزيابي کند.
- خطاهاي استدلال و مطالعات را مي شناسد.
- با مسائل به طور سازمان يافته مواجه مي شود و توانايي حل آنها را دارد.
- مي تواند بخش هاي اصلي، کليدي و مرتبط با نظر، ادعا يا يک باور را تشخيص دهد.
- مي تواند باورها، ارزش ها و تصميماتش را داوري کند.
- از نگاه هاي سياه و سفيد و يا صفر و يکي رهايي مي يابد و مي تواند نقاط ضعف و قوت يک ديدگاه يا بخش هاي درست و نادرست يک نظر يا يک باور را از هم تفکيک کند.
- مي تواند براي مسائل پاسخ هاي متفاوتي از نظرگاه هاي متفاوت ارائه دهد.
- تفاوت بين امور واقع (Fact)، تحليل و توضيح دليل، تعريف و پيش فرض را تشخيص مي دهد.
- خطاهاي شناختي ذهن انسان را مي شناسد و تلاش مي کند با اين آشنايي، خطاهاي شناختي ذهنش را کمينه کند.
به طور خلاصه تفکر نقادانه به مجموعه اي از نگرش ها و مهارت هاي فکري اطلاق مي شود که براي ارزيابي و محک زدن ادعاها و استدلال ها به کار مي آيند. در تفکر نقادانه سعي بر اين است که هر ادعا يا استدلالي پيش از پذيرفته شدن با استفاده از معيارهاي معيني محک زده شود تا بتوان درباره عقلاني بودن يا نبودنش داوري کرد.
اين يک مهارت است
بايد توجه کرد تفکر نقادانه مهارت است. مهارت امري است که براي يادگيري آن به تمرين نياز است. مثلا مهارت رانندگي را در نظر بگيريد. کسي با خواندن کتاب آيين نامه رانندگي يا حتي خواندن 100 کتاب و مقاله درباره رانندگي، راننده نمي شود. براي راننده شدن اگرچه بايد اطلاعاتي از طريق کتاب يا يک معلم کسب کرد، اما اصل کار، نشستن پشت فرمان و تمرين کردن است. مهارت ها هم معمولا بدين صورت هستند که با تمرين بيشتر در آن ورزيده تر مي شويم.

نقادانه انديشيدن پس از آموزش هاي اوليه از طريق کتاب، معلم و کارگاه، به تمرين و ممارست نياز دارد. چه بسا فردي ده ها کتاب در حوزه تفکر نقادانه خوانده باشد يا حتي آموزگار اين مهارت باشد و در اين عرصه بنويسد و با جزييات نظري آن آشنا باشد اما نتواند اين شيوه از انديشيدن را در زندگي اش عملي کند. تفکر نقادانه فرآيندي است که براي بهبود در آن به تمريني مستدام نياز است. شايد براي بهره مند شدن از اين مهارت بايد در سراسر طول عمرمان تمرين کنيم و سعي کنيم مدام توانايي مان را در آن بهبود دهيم.
ادامه دارد…

منبع
http://www.bartarinha.ir