حقوق مشترک میان زن و مرد چیست؟
پاسخ: اسلام بین زن و مرد از حیث انسان بودن هیچ تفاوتی قائل نیست و این اصل را به حدی مسلم می داند که در آیات و روایات هیچ جایی لازم نمی بیند بر این موضوع صراحتاً تأکید کند. بنابراین هر جا که در قرآن یا در احادیث، مطالبی خطاب به انسان دیده می شود شامل زن و مرد هر دو است.

پاسخ: اسلام بین زن و مرد از حیث انسان بودن هیچ تفاوتی قائل نیست و این اصل را به حدی مسلم می داند که در آیات و روایات هیچ جایی لازم نمی بیند بر این موضوع صراحتاً تأکید کند. بنابراین هر جا که در قرآن یا در احادیث، مطالبی خطاب به انسان دیده می شود شامل زن و مرد هر دو است. در همان زمان ها این مسئله حتی برای جوامع متمدن هم مطرح بود که آیا زن اصولًا انسان است یا نه؛ یا نیمه انسان است، اما برای اسلام اصلًا این مسئله مطرح نیست و این یک موضوع جانبی است. حدود یک قرن است که موضوع حقوق بشر در سطح جهان مطرح است. البته اسلام از ابتدا در این قسمت بحث کرده و حقوقی را تعیین و امضا فرموده است. من مطلبی را که در این باره یعنی حقوق زن عرض می کنم همان حقوقی است که بعضاً به عنوان حقوق بشر مطرح می شود، و بین زن و مرد مشترک است و در این جا به مهم ترین آنها اشاره می کنم:
1. حق حیات و زندگی
انسان به عنوان یک موجود زنده این حق را دارد که حیاتش را ادامه دهد و کسی حق ندارد که بدون مجوز قانونی و شرعی این حق را از او سلب کند.
2. حق آزادی
هر انسانی، چه زن و چه مرد آزاد آفریده شده است و این آزادی در نهادش گذاشته شده است. کسی هم حق ندارد این آزادی را از او سلب کند مگر این که مزاحم آزادی دیگران یا مزاحم مصلحت خودش و جامعه شود.
3. حق استفاده از منابع طبیعی
انسان در جهانی زندگی می کند که نیازهای خاصی دارد: آب، هوا، غذا، لباس و نیازهای دیگر. باید بتواند از غذا و آب و هوا و امثال اینها استفاده کند . منابعی مثل معادن، جنگل ها و دریاها متعلق به مردم است و انسان طبعاً حق دارد از آنها استفاده کند. کسی هم حق ندارد مانع او بشود، مگر این که استفاده از این حق، مزاحم حقوق دیگران شود. در مورد حق سکونت نیز همین طور است، از آن جا که انسان نیازمند مسکن است، طبعاً برای تهیه مسکن مجاز است که در محدوده کشور یا شهرش یا هر جای دیگر برای خودش موطن و مسکنی انتخاب کند. البته طبیعی است که همه این موارد باید دارای نظام و ضوابط خاصی باشد که ضرورت زندگی اجتماعی و لازمه تأمین مصالح عمومی است.
در همه این موارد بحث در این است که انسان به طبع انسانی خود و به عنوان اصول اولیه، دارای چنین حقوقی است و طبیعتاً اگر بنا باشد که استفاده از این حقوق موجب تجاوز و تعدی به حقوق دیگران و جامعه باشد، قطعاً محدود می شود؛ مثلًا اگر کسی متعرض حیات دیگران شده باشد یا امنیت جامعه را در معرض خطر قرار داده باشد، نمی توان گفت که باز هم حق حیاتش محترم و محفوظ است، بلکه در واقع خودش این حق را از خودش سلب کرده است و قوانین مدنی که رتبه اش بعد از حقوق انسانی و حقوق اساسی است، تکلیف او را روشن خواهد کرد.
4. حق بهداشت و درمان
زن و مرد به عنوان انسان حق دارند برای صیانت از حیات و سلامتی خود، از محیط سالم و بهداشتی بهره مند باشند و آن چه را که برای درمان و رفع بیماری نیازمندند در اختیار داشته باشند و این حق طبیعی هر انسانی است که هیچ کس نباید مانع آن بشود.
5. حق اشتغال
لازمه تأمین نیازهای زندگی، کار کردن است، لذا زن و مرد حق دارند که برای رفع نیازهای خود به کار بپردازند و نتیجه کار هر کسی هم متعلق به خودش است. بنابراین هر کسی که برای دیگری کار می کند باید مزد عادلانه ای دریافت کند. مزد عادلانه یعنی مزدی که به اندازه کار است، با قطع نظر از این که نیروی کار، زن است یا مرد، سیاه است یا سفید. چرا که
هر کسی در قبال کاری که انجام می دهد حق دریافت مزد دارد. نمی توان به کسی گفت که چون تو زن هستی باید به ازای کار مساوی، حقوق کمتری دریافت کنی. اسلام کاملًا با این امر مخالف است. از نظر اسلام اگر زن در خانه یا در هر جای دیگر کار کند همان حقوقی به او تعلق می گیرد که به مرد تعلق می گیرد. از این جهت به نظر من در جهان ما، به زن ها ظلم می شود، زیرا غالباً از نیاز زن ها استفاده می شود، آنها را به کار می گیرند و به جای مزد عادلانه حقوقی کمتر از مردها به آنها اختصاص می دهند. در غرب هم متأسفانه این مطلب کاملًا رواج دارد و از زن به عنوان کارگر و کارمند ارزان استفاده می کنند. منظور از حقوق عادلانه حقوق مساوی نیست. هر کس باید به اندازه ارزش کارش مزد بگیرد. یک کارگر زن ممکن است به اندازه کارگر مرد، یا بیشتر هم کار کند. باید به همین نسبت هم حقوق بگیرد؛ یعنی زن بودن نباید یک معیار باشد، خودِ کار و شرایط و بازده آن، ملاک است.
یک تذکر مشفقانه
در شرایط کنونی هر ساله صدها هزار فارغ التحصیل دانشگاهی در رشته های مختلف داریم که اکثر آنها خانم ها هستند، و غالباً تمایل به اشتغال دارند. مسئولان هم به بهانه تساوی حقوق زن و مرد و این که خانم ها به حقوق کمتری قانع اند و در برابر کارفرمایان مطیع ترند استخدام آنان را بر جوانان بیکار ترجیح می دهند. و با توجه به این که با مشکل اشتغال مواجه هستیم هر روز بر تعداد جوانان پسر بیکار افزوده می شود. دختران هم حاضر نیستند با پسران بیکار ازدواج کنند و روز به روز بر تعداد دختران و پسرانی که قدرت ازدواج ندارند افزوده می شود، سنین ازدواج بالا رفته و بسیاری از آنها به کلی از ازدواج و تشکیل خانواده و پرورش فرزندان محروم می شوند و ناچارند تا آخر عمر تنها زندگی کنند. زندگی تنهایی هم بسیار سخت و با ده ها عوارض بد همراه خواهد بود. با وضع موجود بنیاد خانواده جداً در معرض خطر می باشد. باید مسئولان در حل این مشکل چاره ای بیندیشند. خانم ها هم باید در تحصیلات دانشگاهی و استخدام در مشاغل از ازدواج به موقع و تشکیل خانواده غافل نمانند و در این رابطه همکاری کنند و گرنه پشیمان خواهند شد.
6. حق تملک و تصرف در اموال خود
هر انسانی وقتی کارکرد، خودش مالک نتیجه کارش می شود. این نتیجه به کس دیگری تعلق ندارد؛ مثلًا اگر یک زن کار کند و نتیجه کارش را شوهرش یا پدرش بردارد، این ستم است. البته اگر خودش بخواهد در زندگی مشترک خرج کند مسئله ای نیست، اما چون مال، متعلق به خودش است، از هر مجرایِ مشروعی که به دست آورده باشد، چه از طریق کار یا ارث یا بخشش و امثال آن، به هر حال حق تصرف در آن هم در اختیار خودش است و زن بودن هیچ گونه محدودیتی در حق تملک و در حق تصرف در اموال ایجاد نمی کند.اگر زن اموالی را پیدا کرد و خواست آن را به کسی ببخشد یا در تجارت بیندازد یا ذخیره کند و یا در راه خدا بدهد در همه اینها، آزاد است. اما بعضی تصرفات را چه زن و چه مرد حق ندارند حتی در اموال خودشان انجام بدهند؛ مثل این که کسی بخواهد اموالش را آتش بزند یا در راه حرامی به کار بیندازد و در مسیری استفاده کند که به حال جامعه مضر باشد، این گونه تصرفات ممنوع است و فرقی بین زن و مرد نیست.[1]

پی نوشت :
[1] امينى، ابراهيم، آشنايى با وظايف و حقوق زن، 1جلد، بوستان كتاب (انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم) - قم، چاپ: چهارم، 1390.